Boekbespreking 'Utopie van de Vrije Markt' | Erik Boers

Begin jaren negentig las ik van Hans Achterhuis de boeken “Het rijk van de schaarste” en “De maat van de techniek”. Beide boeken vond ik zeer relevant voor mijn werk op het grensvlak van filosofie en management. Beide boeken waren bovendien zeer toegankelijk; een toegankelijkheid die voortkomt uit zijn achtergrond als HBO-docent en als recensent. Hij ontsluit op uitstekende wijze de filosofische bibliotheek/geschiedenis voor leken.

Toen “De utopie van de vrije markt” vorig jaar verscheen heb ik het boek direct gekocht en verslonden. Wederom een zeer toegankelijk boek op het grensvlak van filosofie en economie. Het boek geeft een goed overzicht van de geschiedenis van het ‘marktdenken’ en toont het utopisch karakter aan van het neo-liberalisme en het neo-conservatisme.

Deze analyse hangt Hans Achterhuis op aan het boek ‘Atlas Shrugged’ van Ayn Rand. Deze sf-roman is een utopie van de vrije markt waarin geschetst wordt hoe enkele groot-industriëlen, bankiers, wetenschappers, musici en artsen besluiten om in staking te gaan als protest tegen de doorgeslagen verzorgingstaat in de Verenigde Staten. Deze Atlassen, die de economie torsen, halen hun schouders op, en vestigen in de bergen van Montana een nieuwe samenleving gebaseerd op de volledige vrije markt.

‘Atlas Shrugged’ is na de bijbel het meest verkochte boek in de Verenigde Staten. En hoewel het een roman is wordt het gezien als een handboek voor de inrichting van de samenleving, alsof het om wetenschappelijke uitgangspunten gaat. De invloed reikt ver.  Zo speelde Alan Greenspan een vooraanstaande rol in de coterie rond Ayn Rand en heeft hij haar denkbeelden 1 op 1 over proberen te zetten naar zijn monetaire beleid. Met dramatische gevolgen.

‘De utopie van de vrije markt ‘ sluit aan bij ons werk in organisaties, onder andere door het beroep dat Hans Achterhuis doet op de Kardinale Deugden moed, maat, wijsheid en rechtvaardigheid bij het vinden van een goede balans tussen markt, staat en burgermaatschappij. Het is nog maar de vraag of het ontwikkelen van een deugdzame houding volstaat om de zaak in goede banen te leiden. Er zullen ook instituties ingericht moeten worden om de markt vrij én gereguleerd te houden.

Tenslotte beschouw ik het boek als een oproep om eens goed na te denken over de inrichting van onze samenleving nu er ogenschijnlijk geen alternatief is voor dit utopisch vrije markt denken. Wij gaan met managers, professionals en bestuurders in gesprek gaan over hun mens- en wereldbeeld. Maar hoe kijken wij zelf tegen de samenleving aan?