Kiezen, keuzes maken, beslissen | Erik Boers

Deze week begeleidde ik de juni-module van de Leergang Vrije Ruimte. Vijf deelnemers schoven aan in de torenkamer van Drakenburg voor een goed gesprek van drie dagen lang over het thema ‘kiezen’.

 Er tekenden zich allerlei vragen af:
1. Hoe beïnvloedt macht beslissingen?
2. Is kiezen een individuele aangelegenheid?
3. Hoe verhouden vrijheid en kiezen zich tot elkaar?
4. Wat is de invloed van de omgeving op beslissingen?
5. Wat is de rol van de wil (bij een keuze)?
6. Hoe kom je van kiezen tot handelen?
7. Wanneer mag jouw keuze anderen beschadigen?
8. Hoelang mag je een keuze uitstellen?

 We beoefenden afwisselend alle Trivium-vakken, bijvoorbeeld:
Dialectica: een socratisch gesprek over de vraag over het besluit om een subafdeling te sluiten en vijf mensen op straat te zetten. Wat zijn de kosten van zo’n keuze? En ten koste van wie of wat mag dat?
Retorica: enkele korte debatten over de stellingen:
• Kiezen doe je uiteindelijk alleen.
• Kiezen kan alleen gebeuren in volledige vrijheid.
• Degene met macht heeft terecht het laatste woord.
Grammatica: een geschreven gesprek met iemand die willens en wetens een verkeerde keuze maakte.

Verder hebben we tekstfragmenten gelezen:
• Mark Mieras over verontrustende berichten aangaande onze vrije wil uit de neuropsychologie.
• Balthasar Gracian (17de eeuw) over de botsing tussen persoonlijke moraal en de noodzakelijke prudentie in politiek omgevingen.
• Pascal Mercier/Peter Bieri over een ingrijpende keuze die je overvalt en die je je langzaam eigen maak.

We hebben stilgestaan bij veelzeggende details: een dierbare dichtregel, een masker uit het revolutionaire Nicaragua, het aarzelende begin van een trompetsolo, de ontmoeting met een glunderend jochie met een bloedende koeienkop op zijn hoofd, een laptop in de woestijn.

Tijdens het diner voerden we openhartige tafelgesprekken, bijvoorbeeld over een keuze die je niet hebt gemaakt en waarop je nog steeds weemoedig terugkijkt.

Op de laatste middag lazen we elkaar onze essays voor. Echte pareltjes, die niet enkel de toehoorders raakten, maar ook de schrijvers zelf verbaasden. Deze essays worden in de loop van de komende maand verzameld in een bundeltje voor eigen gebruik.

En hoewel we onze hersens stevig hebben laten kraken deze dagen, verlieten wij Drakenburg met een leeg hoofd en opgeruimd hart. Enkelen keken al uit naar de volgende module in november.