Over systemen en dialoog | Erica Koch

De laatste week van de zomervakantie heb ik mijzelf getrakteerd op een  training over systeemtheorie. Een programma van een week verzorgd door Sioo, een serie workshops die allemaal verschillende stromingen belichten in het denken over organisaties als systemen. Het begint bij het ontstaan in de jaren 50 waar de organisatie vooral werd gedefinieerd als een doelgericht  systeem van regels en variabelen die elkaar beïnvloeden en die je kunt sturen. De mens was daar slechts een van die variabelen. Later ontstaat  theorie die meer ingaat op de zachte kant van het systeem, een meer subjectgerichte benadering waarbij de interactie tussen mensen belangrijker wordt. Nog weer verder in de tijd ontstaat theorie over chaos en de zelfordenende systemen daarbinnen.

Het was in meerdere opzichten een bijzondere week, allereerst heel nuttig om als trainer en begeleider van groepsprocessen weer eens aan de andere kant van de tafel te zitten. Het deed mij in elk geval opnieuw beseffen hoeveel inspanning het kost om deelnemer te zijn. Het is leuk om met 22 inspirerende collega's en een zeer boeiende inhoud aan de slag te gaan, maar ook spannend en doodvermoeiend.

Ik was benieuwd naar nieuwe inhouden en op zoek naar verbinding in de verschillende domeinen van systeemtheorie, daar is ruimschoots aan voldaan door de variatie in het programma. Maar als je op zoek bent naar nieuwe inzichten en verbanden is het fijn om ook oude, meer bekende stof tegen te komen. Dat overkwam mij deze week toen op een aantal momenten het begrip dialoog en het belang van een goed gesprek werd aangehaald.

Voor mij is de dialoog een beproefde manier om gesprekken aan te gaan en tot werkelijk gezamenlijk onderzoek te komen, de link met systeemdenken had ik daarbij eigenlijk niet gelegd.

Een paar voorbeelden die deze week langskwamen en die mij aanspraken:

• Dian Hoskin hield een pleidooi voor een wereld waarin ecologie belangrijker is dan egologie. Ecologie verwijst naar een wereld waarin we samen door middel van dialogue en deep listening tot overeenstemming komen over een werkelijkheid waarin plaats is voor meer variatie en ruimte voor het andere. Dit in tegenstelling met de  egologie waar het ik en de ratio de maat der dingen zijn.
• Adriaan Bekman sprak over bezieling in organisaties als drijvende kracht. Die bezieling ontstaat in werkelijk contact met de ander, daar herken en erken je de ziel. Als de ziel ontbreekt  ‘weten’ we dat  ook. Neem de kip in de legbatterij, de kip is als het ware ontkipt, de ziel is er uit.  Ik weet uit mijn eigen werkervaring dat een goed gesprek waarbij je de ander werkelijk weet te raken en je zelf ook geraakt mag worden een enorm gevoel van vreugde en plezier kan geven; dat is voor mij bezieling. Bekman illustreerde zijn verhaal met een mooie gespreksoefening  in het geven van volledige aandacht,  waarbij je vooral luistert naar het beeld dat de ander schetst, zonder iets te sturen.
• Syntegrity werd aangeboden als een werkvorm om meerstemmigheid te faciliteren en zo draagvlak voor complexe besluiten te creëren. Hoe doe je dat? Door het gesprek aan te gaan. In een dialoog geef je ruimte om mensen uit het hele systeem te betrekken in het gesprek, de mening van de conciërge kan evenveel bijdragen als die van de financieel directeur, als je maar bereid bent om vanuit die verschillen met elkaar het onderzoek aan te gaan.

Ik was dus blij verrast dat op zoveel plekken de waarde van dialoog en een goed gesprek werd benadrukt. Het voelde vertrouwd. Te vertrouwd? Lijd ik aan het  bekende hamer spijker syndroom: ‘als ik alleen een hamer heb wordt elk probleem wel een spijker’? Wordt langzamerhand de dialoog  de haarlemmerolie voor elk samenlevingsvraagstuk?

In dit geval denk ik dat ik mijn eigen blik en repertoire als gespreksleider en trainer heb verrijkt met deze nieuwe input en besluit ik blij te zijn met de betekenis van het goede gesprek als essentieel onderdeel van systeemtheorie en van verandering.