Samen Spreken
Samen Denken
Samen Werken

home wie wij zijn wat wij doen en voor wie publicaties contact

Karakter versus transparantie | Erik Boers

Een vriendin van mij liet enkele jaren geleden haar garage van een nieuw dak voorzien. De dakdekker had haar gevraagd of ze op voorhand een offerte en achteraf een gespecificeerde rekening wilde. Dat was niet nodig, want ze vertrouwde hem. Hij gaf haar tien jaar garantie - mondeling dus.

Na drie jaar constateerde zij echter een lekkage en belde de dakdekker, onzeker of die zich haar zou herinneren en zijn belofte gestand zou doen. De dakdekker sprak verontwaardigd: "Dat kan helemaal niet met mijn dak!". Een dag later was hij bij haar, onderzocht de lekkage, constateerde dat deze niet door de dakbedekking werd veroorzaakt en verhielp het euvel. Gratis.

Deze dakdekker toonde karakter. Een lekkend dak, een ontevreden klant was zijn eer te na. Zijn goede naam stond op het spel. Haar dak was zijn dak.

Zo zien we het graag: mensen die staan voor wat ze (toe)zeggen. De vraag is echter of deze mensen er nog lang zullen staan. Want feitelijk handelde deze dakdekker tegen alle hedendaagse eisen in: hij gaf noch inzage in kostenopbouw/werkwijze vooraf, noch rekenschap achteraf. Mocht zijn beroepsvereniging dit incident ter ore komen, dan loopt hij het risico geschorst te worden.

In onze samenleving wordt voortdurend gehamerd op transparantie: door rekenschap te vragen en ontvangen weten we dat we mensen die we verantwoordelijkheden hebben gegeven kunnen vertrouwen. Ook mij lijkt dat vaak een redelijke eis, maar transparantie blijkt een tweesnijdend zwaard. Want die transparantiedwang roept tegelijkertijd een gevoel van wantrouwen op: “Waarom moet ik al die gegevens aanleveren? Vertrouwen mensen mij soms niet?”

Dat transparantie een ongemakkelijk gevoel geeft maakt ook het NSA-schandaal duidelijk: we willen liever niet dat al onze gegevens op straat komen te liggen. Of in de woorden van Gorilla (cartoonist van “De Groene Amsterdammer”): hebben we eindelijk een overheid die naar haar burgers luistert, zijn we nog niet tevreden!

Transparantie lijkt nastrevenswaardig, maar we hebben niet goed in de gaten dat daarmee ook iets waardevols verloren gaat: speelruimte, autonomie, erotiek, om maar enkele zaken te noemen die Byung-Chul Han in zijn filosofisch schotschrift “De transparante samenleving” fors uitwerkt. Dave Eggers heeft aan deze teloorgang zijn nieuwe dystopische roman “De Cirkel” gewijd - volgens sommige recensenten het “1984” van de 21ste eeuw.

Wat kan naast of in plaats van transparantie ons vertrouwen in bestuurders, topmanagers en politici doen herstellen? Karaktervorming en het ontwikkelen van deugdzaamheid zouden voor tegenwicht kunnen zorgen. Als alle dakdekkers karakter zouden tonen, kunnen we de papiermolen van offertes, declaraties, beroepscodes, gedragregels etc. achterwege laten. En er zijn gelukkig mensen die zich hiervoor hard maken.

Paul Frissen, politiek filosoof en bestuurskundige, pleit in zijn boek “Gevaar verplicht” voor een aristocratische politiek op basis van de kardinale deugden. Bestuurders en politici hebben karakter te tonen om de macht die zij toebedeeld krijgen wijs te hanteren.

Ook in het onderwijs ontstaat steeds meer belangstelling voor de morele vorming van de leerlingen.  Een jaar geleden promoveerde Wouter Sanderse op het onderwerp “Character Education”. En afgelopen vrijdag verdedigde hij een deugdenbenadering van de beroepsethiek voor leraren bij zijn aanvaarding van het Fontys Lectoraat. Zijn lezing droeg de titel: “Leraren met karakter”.

Mij bekruipt echter de twijfel of deze initiatieven echt kans van slagen hebben in een samenleving die zo doordrenkt is van het transparantie-ideaal. De dakdekker met karakter wordt beticht van een rommelige administratie. De voorbeeldige leraar ziet zich geplaatst tegenover talloze protocollen, codes en voorschriften. De bezonnen bestuurder krijgt het verwijt achterkamertjespolitiek te bedrijven.

Wie wordt er nog op zijn woord geloofd als elk woord wantrouwig binnenstebuiten wordt gekeerd? Wie durft karakter te tonen als het matje waarop hij of zij geroepen wordt via de camera zichtbaar is voor de hele wereld? Wie durft er straks nog een ander op het matje te roepen zonder de angst zelf weer op het volgende publieke matje te moeten verschijnen?

 
English

Erik Boers

Dorien Brunt

Erica Koch

Brunhilde Legeland

Pieter Mostert

Maarten Rienks

Links

Blogs
Verkiezingsuitslag en Morele Intuities | Erik Boers
 
Leer de juiste woorden | Erik Boers
 
Online intervisie, mijn standpunt herzien | Erica Koch
 
Hoezo ambulantisering | Erik Boers
 
Ervaringen met online intervisie en werkzame bestanddelen | Erica Koch
 
Meer blogs >>
 
 

Het Nieuwe Trivium, filosoferen in organisaties | Nicolaas Beetsstraat 11, 5615 JH Eindhoven | 06 - 5516 6147 | info@hetnieuwetrivium.nl |