Samen Spreken
Samen Denken
Samen Werken

home wie wij zijn wat wij doen en voor wie publicaties contact

Een gesprek over eenheid | Erik Boers

Met een directieraad, 18 mensen, voerde ik een denkgesprek m.b.v. de zogenaamde Socratische Dialoog. Het thema waarover men samen wilde nadenken was ‘eenheid’. Het was ‘de olifant onder tafel’:  een thema dat voortdurend op de achtergrond speelde, maar nooit ter tafel kwam. De vragen die bij dit thema waren geformuleerd, luiden o.a.:

  1. Wat verstaan we onder die eenheid?
  2. Hoe zouden we meer als team kunnen opereren?
  3. Wat missen we nog op dat terrein?

Om duidelijk te maken dat een Socratisch onderzoek een echt open onderzoek is, waarin op voorhand de uitkomsten niet vast staan, voegde ik er twee meer radicale vragen aan toe:

  1. Bestaat die eenheid eigenlijk wel?
  2. En is die eenheid echt wenselijk?

Dit riep direct protest op aan de kant van een RvB-lid. “Dat kan niet waar wezen: we werken nu al twee jaar aan die eenheid, onder andere door de nieuwe matrix structuur. Dus we hoeven, sterker nog: mogen geen vraagtekens zetten bij het feitelijke bestaan!” De olifant dreigde weer onder tafel te verdwijnen zelfs voor hij zijn slurf boven de rand uitstak. Ik maakte duidelijk dat deze vragen positief beantwoord kunnen worden in het onderzoek, waardoor de eenheid gevoed zou worden. Maar we kunnen ze niet op voorhand buiten het gesprek houden. Hij stemde alsnog in om ze mee te nemen als toetsvragen.

Om het thema grondig te onderzoeken gingen we op zoek naar praktijkgevallen waarin men tegen spanningen rond die beleefde eenheid opliep. Het voorval dat we onder de loep namen was het moment waarop een naam en logo gekozen moest worden voor een omvangrijk samenwerkingsverband met externe partijen. De betreffende managing-director koos voor een naam waarin het moederbedrijf niet terugkwam. De voornaamste reden daarvoor was de verhoging van de betrokkenheid van (potentiële) externe partijen. Maar is daarmee de eenheid van het bedrijf gediend? Als dit wordt voortgezet voelen de medewerkers zich niet langer onderdeel van één bedrijf, maar van allerlei subclubs. Ieder leefde zich oprecht in qua voelen en denken. Uiteenlopende besluiten en achterliggende overwegingen kwamen aan bod. Een levendige conversatie ontstond. Het resultaat was niet alleen dat de voorbeeldgever nieuwe handelingsrichtingen oppikte, maar vooral dat er veel facetten van het streven naar eenheid opdoken en een plek kregen in het samen nadenken hierover. In dat denken bleek (gelukkig) veel overlap te zitten, maar ook de nodige verschillen. Nodig, want die verschillen werden niet ontkend of weggewuifd, maar onder ogen gezien en benut om het onderzoek meer diepgang te geven.  Verschillen dwingen je namelijk om je te verantwoorden over jouw visie. En daarmee komen onderliggende zorgen, idealen, onduidelijkheden boven tafel.

Aan het eind van het gesprek gaven de deelnemers aan dat men juist dit soort gesprekken graag zou voeren tijdens het directieberaad. Maar op één of andere manier komt het er niet van. Na afloop vroeg een van de deelnemers: “Als we normaliter een onderwerp bij de kop pakken spreken we in abstracte termen en worden de tegenstellingen in korte tijd zeer groot. Het gesprek wordt daardoor onaangenaam en vruchteloos. Dat gebeurt in dit gesprek niet. Hoe komt dat?”

Daarvan had ik iets meegekregen toen we in een eerste ronde het thema ‘eenheid’ bespraken. Een RvB-lid opende dat gesprek met de (pontificale) uitspraak: “Wat we bedoelen is dat we werken vanuit één concept.” Aarzelend kwam er een vraag van de andere kant van de carréopstelling hoe dat geïnterpreteerd moest worden, waarop allerlei facetten werden onderscheiden. Na een defensieve stilte vervolgde het gesprek met het in alle abstractie fijnslijpen van deze interpretatie. Niemand snapte er het fijne van, maar ieder hield speelruimte genoeg om te beschermen wat hij/zij uitvoerde in zijn/haar onderdeel van de organisatie. En die ruimte werd bevochten met licht verwijtende vragen als: “Maar hoe kijk je dan aan tegen X, want …”. En zo groeide een onaangenaam gespreksklimaat van niet begrijpen en niet begrepen voelen.

De reden waarom zo’n Socratische Dialoog als hierboven die impasse doorbreekt schuilt vooral in de concretisering. Dat maakt het gesprek persoonlijk: een daadwerkelijk dilemma ligt op tafel, ingebracht door iemand die hart voor de zaak heeft. Door de afgedwongen stap om je eerst volledig in te leven voordat je antwoord geeft op de vraag, kunnen de anderen als persoon niet buiten het gesprek blijven. In alle kwetsbaarheid verwoorden ze hun eigen  intuïties en achterliggende overwegingen. Deze worden daardoor tastbaar, herkenbaar en bekritiseerbaar. Bovendien verdwijnt de abstractie uit het gesprek, omdat elke ingebrachte overweging direct getoetst wordt aan het concrete voorval: wat betekent dat concreet in dit geval?

Het nadeel van werken vanuit z’n concrete casus is natuurlijk dat je de algemene vraagstelling (Hoe zit het met onze eenheid?) inperkt tot een uniek voorval. Toch tekenen zich in het reflecteren over dit ene voorval, door de diversiteit aan ingebrachte perspectieven, algemene inzichten af. Aan het eind van het onderzoek kun je terugkeren naar het beginthema met de vraag wat dit alles ons leert over ‘eenheid binnen het bedrijf’.

Helaas ben ik daar met deze groep niet aan toegekomen, vanwege tijdgebrek. Ik had gepland te eindigen met een korte geschreven notitie waarin de inzichten gezamenlijk werden verwoord. Zover zijn we echter niet gekomen. Net als in de dialogen van Plato eindigde dit gesprek voortijdig, enigszins rafelig. Is dat erg? Ik vraag het me af. Belangrijker dan het eindigen met een gezamenlijke slotverklaring lijkt mij de beleving van intensief met elkaar in gesprek te zijn over een cruciaal vraagstuk. Juist in dat samen spreken en samen denken tekent zich eendracht af. 

 
English

Erik Boers

Dorien Brunt

Erica Koch

Brunhilde Legeland

Pieter Mostert

Maarten Rienks

Links

Blogs
Verkiezingsuitslag en Morele Intuities | Erik Boers
 
Leer de juiste woorden | Erik Boers
 
Online intervisie, mijn standpunt herzien | Erica Koch
 
Hoezo ambulantisering | Erik Boers
 
Ervaringen met online intervisie en werkzame bestanddelen | Erica Koch
 
Meer blogs >>
 
 

Het Nieuwe Trivium, filosoferen in organisaties | Nicolaas Beetsstraat 11, 5615 JH Eindhoven | 06 - 5516 6147 | info@hetnieuwetrivium.nl |