Cognitieve illusies | Erik Boers
Bij de aanvang van een denkgesprek is er een handeling nodig om de overgang te maken van de ruimte waaruit de deelnemers komen (regelend, oplossend, vergaderend, kletsend ...) naar de vrije denkruimte. Het voorlezen van een gedicht is één manier om die overgang te markeren. Daarover schreef ik onlangs een weblog. Een andere manier is het werken met zogenaamde ‘cognitieve illusies’: vraagstukken die de illusies van onze cognitieve intuïties blootleggen. Voorafgaand aan bijvoorbeeld een Socratisch Gesprek kun je wat geestelijk rek- en strekwerk doen door een half uur aan de slag te gaan met wat wiskundige raadselen. Niet voor niets raadde Plato aan om eerst een tijdlang wiskunde te studeren voordat je je waagt aan de wijsbegeerte.
Touw om de wereldbol
Stel dat je een enorm lang touw hebt. Je legt dat touw over de evenaar, zodanig dat het touw een cirkel om de aarde vormt. Nu maak je het touw 1 meter langer. Hoe ver moet het touw dan overal van de grond zijn om een nieuwe cirkel rond de evenaar de krijgen? Neem daarbij aan dat de aarde een perfecte bol is, zonder bergen etc.
Het antwoord blijft me verbazen, ook al is het simpel te berekenen.
|
|
(http://www.rdzl.nl/lang_touw_raadsel/uitleg.html)
Drie deuren
Stel dat je deelneemt aan een spelprogramma en je mag kiezen uit drie deuren: achter een van de deuren staat een auto, achter de andere twee staan geiten. Je kiest een deur, zeg nr. 1, en de presentator, die weet wat er achter de deuren staat, opent een andere deur, zeg nr. 3, met een geit erachter. Hij zegt dan tegen je: "Zou je deur nr. 2 willen kiezen?" Is het in je voordeel om van deur te wisselen?
Onze intuïtie zegt ‘nee’. Helaas. Als ik de uitleg enkele keren lees, dan begin ik het enigszins te snappen. En ik put hoop uit de vermelding dat de wiskundigen het er toch niet helemaal over eens zijn. (http://nl.wikipedia.org/wiki/Driedeurenprobleem)
Onder de streep
Tenslotte een voorbeeld uit ons Praktijkboek Vrije Ruimte. Daarin hebben we een enigszins bizarre oefening opgenomen, genaamd ‘onder de streep’ (praktijkwijzer #6, p. 34). Het maakt de deelnemers duidelijk dat een zeer eenvoudige opdracht tot uiteenlopende interpretaties en waarnemingen kan leiden. Probeer het maar eens uit!
De eerste twee stappen gaan als volgt:
- maak je tafel leeg; leg het blanco A4 voor je
- trek een horizontale lijn ongeveer 3 cm onder de top
- schrijf boven de lijn: ‘Wat zie je onder de streep?’
- schrijf je antwoord op die vraag onder de streep
- laat dat antwoord op je inwerken; kijk naar wat er gebeurt met je
- schrijf meer antwoorden op, als je dat wilt; ga niet ‘afkijken’ en met je buur praten, maar concentreer je op je eigen onderzoek
Stap 2
- kies vervolgens een (voor jou minder bekende) gesprekspartner
- wissel uit wat je hebt opgeschreven
- onderzoek elkaars antwoorden
- bepaal rondom welke vraag zich jullie gesprek afspeelt
- noteer die vraag
(Jos Kessels, Erik Boers, Pieter Mostert: Vrije Ruimte Praktijkboek, Boom, 2008)
Wie kent er nog meer van dit soort hersenkneders?
|
|
Erik Boers
Dorien Brunt
Erica Koch
Brunhilde Legeland
Pieter Mostert
Maarten Rienks
Links
Blogs
Verkiezingsuitslag en Morele Intuities | Erik Boers Leer de juiste woorden | Erik Boers Online intervisie, mijn standpunt herzien | Erica Koch Hoezo ambulantisering | Erik Boers Ervaringen met online intervisie en werkzame bestanddelen | Erica Koch Meer blogs >>
|