Samenwerken in een fractie | Erik Boers

Samenwerken in een fractie

Vorige week vrijdagmiddag begeleidde ik een bijeenkomst van een groene fractie in een waterschap. Zij hadden aangegeven dat het niet vlotte met de onderlinge samenwerking, waardoor ze als fractie geen vuist weten te maken in het Algemeen Bestuur. Via de mail had ik van alle leden antwoord gekregen op enkele verkennende vragen. Onduidelijkheden over doelen en rollen, aangevuld met enkele irritaties over de onderlinge omgang leken de grootste spelbrekers te zijn. Op basis daarvan heb ik het volgende gesprek in vijf rondes ontworpen en begeleid.

Om een bezinnende en verwonderende houding op te roepen opende ik de bijeenkomst met het voordragen van een gedicht van Bernlef, uit zijn bundel ‘Kanttekeningen’ (Querido, 2010):

 De Natuur

Verdreven uit een leeggeviste zee
trekken de meeuwen naar de stad
waar ze de aanval openen op vuilniszakken
bij de automatiek staat een reiger op wacht
elders drentelen eksters rond een doodgereden duif

Ook dit is natuur, in zijn algemeenheid
een begrip van niks; alleen toegespitst
in tv-programma’s of als toegepaste ramp
laat ze zien waar ze nog steeds voor staat
een nietsontziende meedogenlozer doder

In dit land getemd door bestemmingsplannen
worden bruisende kanoavonturen aanbevolen
tochten naar beide polen om het smelten
van gletsjers met eigen ogen vast te leggen
binnenshuis verdelen muizen ondertussen de buit.

Eerste ronde: Waartoe?

In de eerste gespreksronde legde ik de fractieleden de volgende vragen voor: Waartoe bestaat deze fractie? Dus wat moet er tijdens de bijeenkomsten aan de orde komen? En wat dient er vermeden te worden? Aan de hand van deze vragen moesten zij een kort betoog (anderhalf minuut, zandlopertje) voorbereiden. Na acht minuten was iedereen voorbereid en begon de eerste,  nadat ik had opgeroepen het eigen betoog te laten voor wat het was en zich te concentreren op wat de spreker inbracht. De betogen waren zeer vrijmoedig; men wond er geen doekjes om. Na elk betoog was het even stil zodat men opduikende vragen kon noteren. Toen iedereen aan de beurt was geweest, startte de eerste vragenronde. Ieder mocht één vraag stellen (politiek is kiezen!). Deze vraag werd kort beantwoord, zonder dat er een discussie ontstond. Af en toe moest ik een stellige, retorische vraag helpen ombouwen tot een onderzoekende vraag. Na een tweede vragenronde namen we een half uur de tijd om op een flip-over te verzamelen welke gemeenschappelijkheden zich aftekenden (en dat waren er nogal wat) en welke interessante verschillen er leefden. Ook die laatste waren van belang. Politiek is leren omgaan met het benutten van verschillen. Verschillen die hier speelden waren bijvoorbeeld:  moeten wij stug door blijven werken aan de uitvoering van ons verkiezingsprogramma of moeten wij nieuwe thema’s oppikken uit recente ontwikkelingen? Het gevaar is dat we te veel thema’s op ons bordje krijgen, maar als we ons enkel beperken tot de vastgelegde punten spelen we niet goed in op relevante ontwikkelingen.

Tweede ronde: Welke rollen?

In de tweede gespreksronde zoomden we nader in op de verschillende rollen van de fractieleden: fractielid, Algemeen Bestuurslid, Dagelijk Bestuurslid, fractievoorzitter. In tweetallen werden de rollen omschreven op een half flipovervel. Deze vellen hingen we aan de wand en al staande spraken we de beschrijvingen door. Veel verwachtingen werden zo uit- en doorgesproken

Derde ronde: Welk gedrag?

In de derde ronde verlegden we het onderzoek dichter naar de fractieleden zelf toe. Ze werden gevraagd elkaar persoonlijke feedback te geven. Ieder zette op een blanco A4 zijn/haar naam en schoof deze door naar de buurman/vrouw. Al roulerend schreef men op wat dit fractielid meer mocht doen, minder moest doen of vooral moest blijven doen tijdens de vergaderingen. Dat was even slikken voor sommigen, maar al snel was men geconcentreerd aan het werk en werden papieren steeds sneller doorgeschoven. Toen ieder zijn eigen blaadje weer in het bezit had kreeg de groep twintig minuten de tijd om de anderen om toelichting te vragen.

Vierde ronde: Welke voornemens?

In de vierde ronde maakte ieder zijn of haar voornemens bekend door de volgende zin aan te vullen:  “Tijdens dit hele gesprek vanmiddag heb ik me gerealiseerd dat …, dus neem ik mij voor om voortaan …” De voornemens werden zeer zorgvuldig geformuleerd en intens uitgesproken. De neiging om dit alles op te schrijven en vast te leggen heb ik de kop ingedrukt door te benadrukken dat de waarde vooral zit in het uitspreken naar elkaar toe. Niet alle live muziek moet je willen opnemen.

Vijfde ronde: Hoe verder?

Dit bleek snel afgehandeld. Twee eenvoudige actiepunten volstonden, omdat men het idee had weer goed met elkaar in gesprek te zijn.

Tenslotte las ik nog een gedicht van Bernlef voor, uit dezelfde bundel:

Het Water

Dat wisten we toch allang
dat water een geheugen heeft?
Het verzamelt alle in hem weerkaatsende wolken
geen dotter of gele lis aan zijn oevers ontgaat hem
de kiel van het plezierjacht, noch de peddelpoten van de eend.

Waar voert het water zijn indrukken heen?
(het is hem onmogelijk terug te stromen)
net als al onze herinneringen zoeken zijn beelden
de laagste plek, waaieren daarna uiteen
in steeds kleiner kreken. Daar maakt het de rekening op.

Water dat uitstroomt in zee
nog even houdt het zijn stroomrichting aan
dan laat het al zijn indrukken gaan in de schoot
van zijn alwetende moeder de zee.