Moed: een experiment | Erik Boers

Omdat in het Socratische Café Eindhoven de kardinale deugden regelmatig opduiken als onderdeel van de dialoog, suggereerden enkele 'stamgasten' om die deugden zelf eens als thema te nemen tijdens een avond. Zo gezegd, zo gedaan. We eindigden de reeks onlangs met de koppeling van de laatste deugd 'rechtvaardigheid' aan het thema van de maand van de filosofie dit jaar 'ongelijkheid'.

We begonnen drie maanden geleden met de deugd 'moed'. Na de aankondiging van dit thema gaven enkele deelnemers via de mail aan dat ze - ieder op een eigen wijze - enorm met dit thema bezig waren de laatste tijd. De één las er een boek over, de ander had net een kunstwerk gemaakt dat met het thema van doen had, een derde had een prachtig citaat ontdekt.

Meestal introduceer ik het thema middels een gedicht of filosofisch citaat. Veel tijd ruim ik daarvoor niet in, omdat ik zo snel mogelijk het gesprek wil starten en de deelnemers zelf aan het denken wil zien/horen -, niet belast met (eigen)wijsheid van anderen. Dit keer deed ik het anders: ik nodigde de betreffende deelnemers uit om in 5 minuten iets te vertellen over hun fascinatie voor het thema 'moed'. D. begon met iets te vertellen over het boek dat hij las: "De vierkante meter moed; de missing link in leiderschap" van Andor de Rooy. Hij las o.a. een passage voor over de engel Michael:

'Een veelzeggend symbool van moed is de aartsengel Michael, die het opneemt tegen de draak. Vaak wordt de engel in kunst afgebeeld met geheven zwaard en met zijn voet stevig op de door hem verslagen draak. Hiermee komt tot uiting dat moed overwint. De engel zorgt voor een goede balans in het omgaan met angst en andere emoties. Emoties die u ervan weerhouden om rustig na te denken. Michael geeft mensen de moed en innerlijke rust om te doorzien hoe emoties op hen inwerken. Zo wordt voorkomen dat angst overmant. St. Michaelsdag (29 september) is een feestdag die eraan herinnert dat innerlijke moed nodig is om de aankomende koude en de eenzaamheid van de winter te doorstaan en helpt onthouden dat mensen zich niet moeten laten verharden door boosheid, angst en andere verlammende emoties. Een bijzonder element van dit feest is dat kinderen proeven doen om hun moed te tonen.'

Vervolgens toonde en demonstreerde J. een model van zijn 'vaderschapskunstbeeld', zie bijgaande foto ("een boom van een vent reducerend tot een klaproos in het voorjaar in het open veld") en stelde onder andere de volgende vragen:

1. Heeft de vader weet van de drie evenwichten en van 'uit balans' weer kunnen terugkomen in balans?
2. Kan hij omgaan met wind van voren, wind van opzij en "omwaaiende winden" die zijn geworteldheid op de proef stellen?
3. Schuilt in dit laatste niet iets van de deugd moed?

A. vervolgde de introductie van het thema met een citaat van Gilbert Keith Chesterton (1874 -1936):

"Moed is bijna een contradictio in terminis. Het betekent een sterk verlangen te leven in de vorm van een bereidheid te sterven."

Tenslotte hield ik zelf een korte inleiding over de deugdenleer van Aristoteles en de plaats van de vier kardinale deugden daarbinnen, inclusief 'andreia': moed.

Alles bij elkaar nam het ruim een half uur in beslag. Langer dan ik had gepland, maar de deelnemers genoten enorm van het brede pallet aan bespiegelingen. Wat mij betreft een geslaagd experiment om enkele, op het thema betrokken deelnemers, de gelegenheid te geven het gesprek in te leiden. Het heeft het 'zelf-denken' uiteindelijk niet voor de voeten gelopen.

Het onderzoek dat volgde centreerde zich rond een voorval waarin een deelneemster, destijds studente met matige resultaten, de stoute schoenen aantrok om de directeur duidelijk te maken dat hij haar niet moest wegsturen van de Kunstacademie.

We eindigden met een rondje waarin iedereen een snedige volzin, á la Chesterton, schreef over de betekenis van moed. Enkele voorbeelden:

* Moed is voor je eigen-wijze recht opkomen.
* Moed is iets ongebruikelijks doen, waarvan je van binnen weet dat dat het juiste is.
* Moed is 'te ontwikkelen', te ontwikkelen zowel in de zin van een kunde ontwikkelen als in de zin van een opgave waar je voor staat.
* Moed is de durf te luisteren naar je empathische gevoelens, te twijfelen aan vaste denkbeelden, en ontstaat door aandacht voor neergroeien (dat wil zeggen: goed wortelen).
* Wie moedig leeft prikt bij tijd en wijle de eigen gemakzuchtigheid door.

Die laatste uitspraak roept een vraag op: was dit experiment met een langere inleiding op het thema door anderen een gevolg van gemakzucht ('Hoef ik het zelf niet te doen') of juist niet? Wat denk jij?