Anastasia, zoemende ceders en het Socratisch Cafe | Erik Boers

Een stamgast van het Socratisch Café Eindhoven betreurde het dat er tijdens de zomermaanden geen bijeenkomsten waren. Zo’n goed gesprek op z’n tijd stelt ze erg op prijs. Ze kwam bovendien  met een suggestie voor een thema: “Kunnen we niet eens praten over de boeken van Vladimir Megre over Anastasia? Dat is echte filosofie in mijn ogen”. Ik moest bekennen dat ik er nog nooit van gehoord had, maar dat ik in de vakantie wel een boek uit die reeks zou willen lezen. Zij raadde mij aan te beginnen met het eerste deel “ Anastasia; de zoemende ceder”. En dat heb ik bestudeerd tijdens mijn eerste vakantieweek in het schitterende wandelgebied van de Alpi Apuane, boven Lucca (Italië).

“Anastasia: de zoemende ceders”  is deel 1 in de reeks ‘De zoemende ceders van Rusland’ (zie: http://www.vmegre.com/ ). Die ‘zoemende ceder’ verwijst naar de Siberische pijnboom. De schrijver, een ondernemer uit Novosibirsk, raakt op de hoogte van de helende kracht van deze bijzondere boom door een gesprek met twee oude mannen tijdens een handelsexpeditie in 1994 op de rivier de Ob (Noord Siberië). Een jaar later keert hij terug naar dezelfde plek en ontmoet daar Anastasia, de (achter)kleindochter van zijn voormalige gesprekspartners. Anastasia blijkt de taiga te bewonen zonder huis of huisraad, in volstrekte harmonie met haar natuurlijke omgeving. Drie dagen ‘logeert’ Megre bij haar en raakt vertrouwd met haar kijk op mens en werkelijkheid. Daarover schrijft hij in dit boek.

Natuurlijk heeft deze ontmoeting niet daadwerkelijk  plaatsgevonden. Vladimir Megre kiest voor het verhaal over Anastasia als stijlmiddel om mensen aan het denken te zetten over de wijze waarop ze verwijderd zijn geraakt van de wijsheid en oerkracht die in de/onze natuur schuilgaan. Zijn populaire boeken (naar verluid zijn er inmiddels miljoenen exemplaren verkocht in diverse talen) hebben o.a. geresulteerd in het ontstaan van pakweg 150 ‘eco-villages’ alleen al in Rusland. Zelfs in Drenthe wordt momenteel gewerkt aan de oprichting van het  Anastasiadorp (zie: http://www.anastasiadorp.nl/ en http://www.ecovillages.org/).

Wat kun je met zo’n boek in een Socratisch Café?  Voor een nuchtere filosoof als ik zijn veel ‘feiten’ uit het verhaal buitengewoon onwaarschijnlijk (eekhoorns die pijnboompitten aandragen als je honger hebt) en veel beschouwingen naïef (als je de schrijfletters kent kun je alle mogelijke combinaties maken en daardoor in alle talen je verstaanbaar maken). De toon is eerder messiaans dan filosofisch (“Alles wat ik doe is gewoon menselijk. Het is de mensen al vanaf het allereerste begin gegeven. Het is onze oerverbinding. Het is allemaal aanwezig in onze oerbron-bestanden. Iedereen kan doen wat ik nu doe. Vroeger of later keren de mensen hoe dan ook naar de Oerbron terug. Dat proces zal langzaam maar zeker plaatsvinden, als de lichte krachten eenmaal de overhand krijgen.” p. 58).

Maar het doel van het Socratisch Café is niet om teksten filosofisch te fileren. Noch willen we tijdens een Socratisch Gesprek het denken van Anastasia of Vladimir Megre onderzoeken. We gaan met elkaar in gesprek om ons eigen denken te onderzoeken. En dat doen we niet aan de hand van fraaie verhalen, maar naar aanleiding van alledaagse gebeurtenissen uit ons eigen leven. Gebeurtenissen die vervolgens minstens zo intrigerend blijken als menig verzonnen verhaal. Hoe kan een tekst als deze aan dat zelfonderzoek bijdragen?

Een mogelijkheid biedt de praktijkwijzer  29 Leesgesprek uit ons “Vrije Ruimte Praktijkboek” (p. 90), met name stap 7:  een cruciale passage uitkiezen, deze samen hardop lezen en elk significant woord (kritisch) onderzoeken, refererend aan eigen ervaringen en inzichten.

Je kunt ook degene die gecharmeerd is van dit boek uitnodigen om de fundamentele vragen die aan de orde komen te formuleren, bijvoorbeeld: ‘Wat heb je werkelijk nodig om te leven?’ ‘Waarin verschilt de mens van het dier?’ ‘Hoe vriendelijk is de natuur?’ ‘Bestaat er een zuiver streven?’ ‘Wat kenmerkt een goede opvoeding?’ … En aan de hand van één van deze vragen kun je een Socratisch Gesprek starten.

Hoe dan ook: “Anastasia” zullen we  niet omarmen als filosofie of levensleer. Want daarmee zouden we ons eigen denkwerk uit handen geven en het bezinnende gesprek dat we nastreven verwordt al snel tot een polariserende geloofsstrijd.